Tykocin nowa moneta okolicznościowa NBP

Warszawa, 21 maja 2025 r. – Narodowy Bank Polski poinformował, że od jutra będzie dostępna nowa moneta okolicznościowa z serii „Odkryj Polskę” – „Tykocin”.

Okolicznościowa moneta pięciozłotowa została wyemitowana w standardzie obiegowym z rewersem przedstawiającym wizerunek kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie, w nakładzie do 1 000 000 sztuk. Można ją zamieniać według wartości nominalnej we wszystkich Oddziałach Okręgowych NBP.

Barokowy kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej jest jednym z najpiękniejszych zabytków doby staropolskiej w Tykocinie. Budowa murowanej świątyni chrześcijańskiej w mieście jest ściśle związana z realizowanym od lat 40. XVIII w. zamysłem właściciela Tykocina Jana Klemensa Branickiego, hetmana wielkiego koronnego, regulacji jego zabudowy według reguł barokowej urbanistyki.

Reorganizacja miasta zaowocowała oprócz wzniesienia kościoła parafialnego także przekształceniem rynku chrześcijańskiego w reprezentacyjny plac miejski z ustawieniem w jego centrum pomnika Stefana Czarnieckiego (1763), przebudową wielkiej synagogi w dzielnicy żydowskiej i gmachem nowego klasztoru bernardynów.

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej, zamykający wschodnią pierzeję uregulowanego rynku, został zbudowany w latach 1742–1749. Sam korpus wzniesiono w latach 1742–1745 zapewne według projektu architekta Tomasza Bellotiego II, natomiast dalsze prace zostały przejęte przez nadwornego architekta Branickiego – Jana Henryka Klemma. Dokonał on korekty pierwotnego planu i zaprojektował fasadę kościoła, wieże-dzwonnice, arkadowe łączniki z fasadą oraz bramę z popiersiami ewangelistów (1748–1749). Około 1775 r. nad tympanonem fasady nadbudowano schodkowy szczyt zaprojektowany przez białostockiego architekta Józefa Sękowskiego.

Kościół jest trójnawową, orientowaną bazyliką ścienno-filarową z nawami bocznymi w formie rzędu skomunikowanych ślepych kaplic. Jego trójprzęsłowy korpus został wzniesiony na planie prostokąta, z prezbiterium wysokości i szerokości nawy głównej. Po obu stronach fasady znajdują się kwadratowe dwukondygnacyjne wieże-dzwonnice, bardzo mocno wysunięte przed jej lico. Łączą się one z korpusem kościoła przez jednokondygnacyjne, trójprzęsłowe półkoliste galerie, co wzmacnia efekt zdominowania całej przestrzeni rynkowej przez świątynię.

Wyposażenie kościoła jest późnobarokowo-rokokowe. Większość została zamówiona przez hetmana Branickiego w pracowniach najlepszych artystów i rzemieślników w Warszawie, zaś pozostałe elementy wykonali jego pracownicy z dworu białostockiego. W ołtarzu głównym znajduje się obraz „Trójca Św.” malarza Szymona Czechowicza, pracującego na zamówienie wielu ówczesnych familii magnackich. W obecnym wystroju bazyliki uwagę przykuwają dwa pełnopostaciowe portrety: Jana Klemensa Branickiego i jego trzeciej żony Elżbiety (Izabeli) z Poniatowskich Branickiej, namalowane przez Antoniego Tallmanna i przeniesione do kościoła w Tykocinie na początku XIX w.

Barokową bazylikę oddziela żelazne ogrodzenie z bramą usytuowaną na osi fasady. Tworzą ją dwa wysokie prostokątne słupy z namiotowymi daszkami, na których umieszczono popiersia czterech ewangelistów, wykonane przez rzeźbiarza Jana Chryzostoma Redlera.

Widoczne w Tykocinie podporządkowanie całego miasta nadrzędnej rynkowo-kościelnej kompozycji zgodnie z barokową koncepcją przestrzenną było wyjątkowo rzadkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.

Kolejna emisja jest zaplanowana na 27 maja 2025 r. Tego dnia Narodowy Bank Polski wprowadzi do obiegu srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 10 zł z serii „W Polskę wierzę” – „Jasna Góra – duchowa stolica Polski”.